Hiệp phụ trong bóng đá là gì đây là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Chúng ta sẽ xem xét khái niệm, các thuật ngữ liên quan và các tình huống mà hiệp phụ được sử dụng trong bóng đá.
Hiệp phụ trong bóng đá là gì?
Theo keonhacai5, hiệp phụ là phần thi đấu kéo dài thêm sau 90 phút chính thức (hai hiệp mỗi hiệp 45 phút, cộng thêm thời gian bù giờ). Mục đích chính của nó là tránh tình trạng hòa, đặc biệt trong các giải đấu loại trực tiếp như cúp quốc gia, Champions League hay World Cup. Nếu sau 90 phút, tỷ số vẫn hòa, trọng tài sẽ cho hai đội nghỉ ngắn (thường 5 phút) trước khi bước vào hiệp phụ.
Theo quy tắc của FIFA (Liên đoàn Bóng đá Thế giới), hiệp phụ thường gồm hai hiệp, mỗi hiệp 15 phút, tổng cộng 30 phút. Trong thời gian này, các quy tắc thi đấu giống như thời gian chính thức: có thời gian bù giờ cho chấn thương, thay người, hoặc trì hoãn. Tuy nhiên, không phải tất cả các trận đấu đều áp dụng hiệp phụ. Ví dụ, ở vòng bảng của các giải đấu, hòa là kết quả chấp nhận được, nên không cần extra time. Chỉ ở giai đoạn knock-out (loại trực tiếp), hiệp phụ mới được sử dụng để đảm bảo có đội thắng cuộc.
Mục đích sâu xa của hiệp phụ là duy trì tính công bằng và kịch tính. Nó cho phép các đội có cơ hội lội ngược dòng mà không cần phải dựa vào loạt sút luân lưu ngay lập tức, vốn được coi là “may rủi”. Tuy nhiên, hiệp phụ cũng mang lại thách thức về thể lực, vì cầu thủ đã mệt mỏi sau 90 phút thi đấu cường độ cao.
Lịch sử phát triển của hiệp phụ
Theo như những người quan tâm đến bxh bóng đá cho biết, hiệp phụ không phải là một phần nguyên thủy của bóng đá. Bóng đá hiện đại bắt nguồn từ thế kỷ 19 ở Anh, và ban đầu, các trận đấu loại trực tiếp thường được đá lại (replay) nếu hòa. Ví dụ, ở FA Cup (Cúp FA Anh), nếu hòa, hai đội phải đá lại toàn bộ trận đấu trên sân khác. Điều này dẫn đến lịch thi đấu dày đặc và mệt mỏi cho cầu thủ.
Ý tưởng về hiệp phụ được giới thiệu lần đầu tiên vào những năm 1890. Theo các tài liệu lịch sử, trận chung kết FA Cup năm 1897 giữa Aston Villa và Everton là một trong những trận đầu tiên áp dụng extra time, nhưng lúc đó vẫn chưa chuẩn hóa. Đến năm 1922, FIFA chính thức đưa hiệp phụ vào luật bóng đá, với thời gian 30 phút chia làm hai hiệp. Tuy nhiên, phải đến World Cup 1934, hiệp phụ mới được áp dụng rộng rãi ở cấp độ quốc tế.
Trong những thập niên sau, hiệp phụ trải qua nhiều biến đổi. Vào những năm 1990, FIFA thử nghiệm “bàn thắng vàng” (golden goal) – quy tắc mà bàn thắng đầu tiên trong hiệp phụ sẽ kết thúc trận đấu ngay lập tức, đội ghi bàn thắng. Ý tưởng này nhằm tăng tính kịch tính và giảm thời gian thi đấu. Bàn thắng vàng đầu tiên ở World Cup là của Laurent Blanc (Pháp) vào năm 1998 trước Paraguay. Tuy nhiên, quy tắc này bị chỉ trích vì khuyến khích lối chơi phòng ngự, dẫn đến việc FIFA thay thế bằng “bàn thắng bạc” (silver goal) năm 2002 – bàn thắng trong hiệp phụ đầu tiên sẽ kết thúc hiệp đó, nhưng nếu hòa, vẫn đá hiệp thứ hai.
Đến năm 2004, cả bàn thắng vàng và bạc đều bị bãi bỏ do không hiệu quả. Hiện nay, hiệp phụ quay về quy tắc truyền thống: đá đủ 30 phút, và nếu vẫn hòa, chuyển sang loạt sút penalty. Sự thay đổi này phản ánh nỗ lực của FIFA trong việc cân bằng giữa kịch tính và sức khỏe cầu thủ.
Quy tắc của hiệp phụ
Sau khi trận đấu chính thức kết thúc với tỷ số hòa, trọng tài sẽ cho cả hai đội nghỉ giải lao 5 phút giữa hiệp. Sau đó, sẽ có hai hiệp hiệp phụ, mỗi hiệp dài 15 phút, với một khoảng nghỉ ngắn giữa hai hiệp. Dưới đây là một số quy tắc và quy định quan trọng liên quan đến hiệp phụ:
Thời lượng hiệp phụ
Như đã đề cập, mỗi phần hiệp phụ kéo dài 15 phút. Tổng cộng, hiệp phụ kéo dài 30 phút, được chia thành hai phần bằng nhau.
Luật Bàn thắng vàng và Bàn thắng bạc
Trước đây, trong bóng đá, có hai luật đặc biệt liên quan đến mục tiêu hiệp phụ: Mục tiêu vàng và Mục tiêu bạc.
- Bàn thắng vàng: Theo luật này, đội nào ghi bàn thắng đầu tiên theo luật hiệp phụ sẽ thắng ngay lập tức. Luật này đã được áp dụng tại một số giải đấu lớn như World Cup và Giải vô địch châu Âu vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, nhưng sau đó đã bị loại bỏ.
- Bàn thắng Bạc: Theo luật này, nếu một đội dẫn trước khi hiệp phụ ghi bàn đầu tiên, đội đó sẽ thắng trận. Luật này đã được áp dụng tại Euro 2004, nhưng sau đó đã bị loại bỏ.
Hai luật này không còn được áp dụng nữa. Nếu tỷ số hòa sau lượt đấu hiệp phụ đầu tiên, cả hai đội sẽ tiếp tục thi đấu ở lượt đấu hiệp phụ thứ hai.
Hình phạt
Nếu tỷ số vẫn hòa sau hai lượt sút hiệp phụ, trận đấu sẽ được phân định bằng loạt sút luân lưu. Mỗi đội sẽ thực hiện 5 cú sút, và đội nào ghi được nhiều bàn thắng hơn sẽ thắng. Nếu tỷ số vẫn hòa sau 5 lượt sút, loạt sút luân lưu sẽ tiếp tục cho đến khi một đội ghi được bàn thắng và đội kia sút hỏng, tạo ra lợi thế rõ ràng.
Thay thế hiệp phụ
Luật hiện hành cho phép các đội được phép thay người bổ sung trong hiệp phụ, thường là một hoặc hai lần, tùy thuộc vào luật giải đấu. Điều này cho phép huấn luyện viên đưa vào sân những cầu thủ mới có thể tạo ra sự khác biệt trong những phút cuối trận.
Khi nào nên sử dụng hiệp phụ?
hiệp phụ thường được sử dụng trong các trận đấu loại trực tiếp của các giải đấu cúp hoặc chung kết giải đấu, nơi người chiến thắng phải được xác định bằng mọi giá. Ví dụ:
- Các giải đấu cúp: FA Cup, Copa del Rey, Coppa Italia.
- vòng loại trực tiếp của Champions League và Europa League.
- Chung kết World Cup và Cúp châu Âu.
- Vòng play-off thăng hạng hoặc xuống hạng.
Trong các giải đấu đối đầu, hiệp phụ không thường được sử dụng vì kết quả hòa là chấp nhận được.
Tác động của hiệp phụ đến thể lực và chiến thuật
Nguyên tắc hiệp phụ có thể ảnh hưởng rất lớn đến thể lực và chiến thuật của một đội. Các cầu thủ thường mệt mỏi sau 90 phút thi đấu, và việc thi đấu thêm 30 phút có thể làm giảm hiệu suất của họ. Các huấn luyện viên thường sử dụng sự thay đổi người để đưa vào sân những cầu thủ có thể lực tốt hơn và có thể tạo ra sự khác biệt.
Về mặt chiến thuật, các đội có xu hướng chơi thận trọng hơn trong sơ đồ hiệp phụ, vì một sai lầm nhỏ cũng có thể dẫn đến bàn thua và bỏ lỡ cơ hội chiến thắng. Các đội thường tập trung phòng ngự và chờ đợi cơ hội phản công.
Vai trò trong các giải đấu lớn và ví dụ nổi bật
Hiệp phụ đóng vai trò quan trọng trong các giải đấu lớn, thường tạo nên những khoảnh khắc lịch sử. Ở World Cup, hiệp phụ xuất hiện ở 1/3 số trận knock-out. Ví dụ, chung kết World Cup 2014 giữa Đức và Argentina: sau 90 phút hòa 0-0, Mario Götze ghi bàn ở phút 113, mang về chức vô địch cho Đức. Đây là minh chứng cho sức hút của extra time – nó kéo dài sự hồi hộp.
Một ví dụ kinh điển khác là chung kết Champions League 2005 giữa Liverpool và AC Milan. Sau 90 phút hòa 3-3 (Liverpool lội ngược dòng từ 0-3), hiệp phụ không có bàn thắng, dẫn đến penalty huyền thoại nơi Jerzy Dudek cứu thua cho Liverpool. Hay ở Euro 2020 (diễn ra năm 2021), trận bán kết Anh – Đan Mạch: Harry Kane ghi bàn ở phút 104 sau khi quả penalty bị đẩy ra, giúp Anh vào chung kết.
Hiệp phụ cũng lộ rõ vấn đề thể lực. Nghiên cứu của FIFA cho thấy, tỷ lệ chấn thương tăng 20% trong extra time do mệt mỏi. Vì vậy, từ năm 2022, một số giải như Copa America cho phép thay thêm người để giảm rủi ro.
hiệp phụ là một phần thiết yếu của bóng đá, mang đến kịch tính và cơ hội cho các đội thể hiện bản lĩnh trong những thời khắc quyết định. Tuy có thể gây mệt mỏi cho cầu thủ, nhưng hiệp phụ cũng tạo nên những khoảnh khắc và trận đấu đáng nhớ cho người hâm mộ. Hiểu được hiệp phụ trong bóng đá là gì giúp chúng ta tận hưởng những trận đấu hay nhất một cách trọn vẹn hơn.
